Victor Klemperer

---

Życiorys

Victor Klemperer, jako syn rabina ze skrajnie liberalnej synagogi reformowanej w Berlinie, w 1912 roku zdecydował się na przyjęcie chrztu w kościele ewangelickim. W 1906 roku wstąpił w związek małżeński z utalentowaną pianistką, Ewą Schlemmer. Swoją karierę akademicką rozpoczął od pracy na uniwersytecie w Neapolu.

Był zwolennikiem wypowiedzenia I wojny światowej przez Niemcy, co doprowadziło go do powrotu do kraju w 1914 roku i zaciągnięcia się do wojska. Służył jako artylerzysta na froncie zachodnim, jednak w 1916 roku musiał opuścić front z powodu odniesionych ran. Po powrocie z frontu, do końca wojny pracował w wydziale cenzury armii.

W 1920 roku, Klemperer zdobył posadę profesora na Uniwersytecie Technicznym w Dreźnie, gdzie wykładał literaturę francuską. Niestety, po przejęciu władzy przez NSDAP, został pozbawiony katedry uniwersyteckiej i zakazu wykładania, co było częścią jego systematycznej marginalizacji w społeczeństwie. Po 1939 roku, jego sytuacja stała się jeszcze gorsza, gdy został wysiedlony z rodzinnego domu do tzw. „domu żydowskiego”.

W trudnych czasach ocalenie Klemperera zawdzięczał niezachwianemu wsparciu swojej żony, Evy Schlemmer, która była Niemką (w świetle ustaw norymberskich Aryjką). Zdecydowała się ona pozostać z mężem, nawet stawiając opór wymaganiom Gestapo o rozwód, co pozwoliło im uniknąć wywózki do obozów w latach 1942-1943.

Dramatyczne wydarzenia miały miejsce podczas bombardowania Drezna 13 lutego 1945 roku. W przeddzień planowanej wywózki mieszkańców „domu żydowskiego” do obozu śmierci, Klemperer i jego żona ostatecznie uratowali się, wmieszawszy się w tłum uciekinierów. Przetrwali na prowincji w Bawarii aż do nadejścia armii amerykańskiej, a po wojnie wrócili do Drezna.

Jego prace, zwłaszcza „LTI – notatnik filologa”, przyniosły mu światową sławę. W dziele tym Klemperer analizuje semantykę języka Trzeciej Rzeszy oraz społeczne aspekty totalitarnych Niemiec. Jego obserwacje skupiają się na neutralizacji zła w społecznym odbiorze poprzez manipulative techniki propagandy, w tym monopol na informacje oraz nowoczesne środki wyrazu, jak radio, kino i prasa.

Odnotowując w swych dziennikach kolejne kroki nazistowskiej propagandy oraz ich społeczne odbicie, Klemperer stworzył niezwykle wartościowe dokumenty historyczne. Warto dodać, że był on bratem lekarzy Felixa i Georga Klemperera, a także kuzynem dyrygenta Ottona Klemperera, który bezskutecznie namawiał Victora do emigracji z Niemiec w latach 30. XX wieku. Gdy ten zdecydował się przezwyciężyć swoje opory psychiczne przed wyjazdem, niestety, wybuch II wojny światowej sprawił, że stało się to niemożliwe.

Publikacje

Victor Klemperer, jako wybitny filolog i historyk, pozostawił po sobie wiele cennych publikacji, które są źródłem wiedzy o języku oraz o czasach Trzeciej Rzeszy. Poniżej przedstawiamy wybrane jego dzieła:

• LTI. (Lingua Tertii Imperii – Język Trzeciej Rzeszy). Notatnik filologa, przeł. Juliusz Zychowicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, ISBN 83-08-01125-X,
• Chcę dawać świadectwo aż do końca. Dzienniki 1933–1945, przeł. Anna i Antoni Klubowie, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, t. I–III, Kraków 2000, ISBN 83-7052-702-7,
• Dziennik 1933–1945. Wybór dla młodych czytelników, przeł. Anna i Antoni Klubowie, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 1999, ISBN 83-7052-717-5.

Polonica

Warto zauważyć, że Tadeusz Borowski w swoim opowiadaniu Muzyka w Herzenburgu, które jest częścią zbioru Pożegnanie z Marią, zadedykował je Victorowi Klempererowi. Dzięki temu gestowi, autor wyraził swoje uznanie dla Klemperera oraz jego twórczości.

---

Oceń: Victor Klemperer

---