Adalbert Kelm

---

Życiorys

Adalbert Kelm przyszedł na świat w rodzinie związanej z budownictwem, jako syn mistrza murarskiego Wilhelma Kelma i Marii Ohrdorf. Już w młodym wieku, jako uczeń gimnazjum, zaczął angażować się w działalność firmy budowlanej swojego ojca. Po zdobyciu matury kontynuował edukację w szkole budowlanej, którą ukończył w 1875 roku. W tym samym roku zmarł jego ojciec, co skłoniło Adalberta do decyzji o zamknięciu rodzinnego przedsiębiorstwa.

W latach 1876-1880 podjął studia w Akademii Budownictwa w Berlinie, zdobywając równocześnie doświadczenie w redakcji „Gazety Budowlanej” oraz nauczał w Rzemieślniczej Szkole Niedzielnej Zrzeszenia Mistrzów Budowlanych w Berlinie. W 1880 roku zdał pierwszy egzamin państwowy dla nadzorców budowlanych. Rok później rozpoczął pracę w Wojskowej Administracji Budowlanej w Aurich jako rządowy nadzorca budowlany, gdzie odpowiedzialny był za przebudowę koszar. Dodatkowo, przez pewien czas był nauczycielem w Budowlanej Szkole Rzemieślniczej w Holzminden.

W okresie od 1882 do 1884 kierował rozbudową gimnazjum państwowego w Wilhelmshaven. Do roku 1887 pracował w magistracie Mühlhausen w Turyngii. W tym roku zdał drugi egzamin państwowy i otrzymał status rządowego mistrza budowlanego w dziedzinie budownictwa naziemnego. W 1891 roku Adalbert Kelm wygrał konkurs na miejskiego radcę budowlanego w Gliwicach, gdzie pełnił tę funkcję do 1902 roku. Podczas jego kadencji miasto znacznie się rozwinęło, inwestując w kanalizację, wodociągi oraz planując zabudowę wokół kluczowych ulic miasta.

W 1904 roku, po pomyślnym złożeniu aplikacji, dołączył do Zarządu Budownictwa Cesarskiej Marynarki Wojennej, gdzie rozpoczął pracę w Urzędzie Budowlanym w Kilonii. Jego pierwszym zadaniem było przeniesienie akademii i szkoły marynarki wojennej. Wspólnie z Eugenem Finkiem stworzył plany Szkoły Artylerii Morskiej oraz koszar strzeleckich w Sønderborg, które wzniesiono w latach 1905-1907. Równocześnie realizował projekt Szkoły Marynarki Wojennej w Flensburgu-Mürwiku, która była jego najbardziej znaczącym przedsięwzięciem, trwającym od 1907 do 1910 roku. Kompleks budynku szkoły uznawany jest za jeden z kluczowych przykładów architektury wilhelmińskiej.

Do 1910 roku Adalbert Kelm zajmował stanowisko Inspektora Budownictwa Garnizonowego, a zyskał również tytuł Honorowego Radcy Budowlanego. Jego kariera zawodowa awansowała aż do poziomu Radcy Budowlanego Intendentury Marynarki Wojennej. Oprócz działalności budowlanej, Kelm był również aktywny w sferze naukowej, gdzie w swoich publikacjach badał kwestie reformy budownictwa mieszkaniowego, tanich form budownictwa oraz metod przezwyciężania problemu niedoboru mieszkań po I wojnie światowej.

Publikacje

Adalbert Kelm, jako jeden z czołowych myślicieli w dziedzinie budownictwa, dostarczył wielu wartościowych publikacji dotyczących reform w mieszkalnictwie. Jego prace koncentrowały się na różnych aspektach budownictwa, zwłaszcza w kontekście małych przestrzeni mieszkalnych. Poniżej przedstawiono jego najważniejsze osiągnięcia w tej dziedzinie:

• Wkład w reformę mieszkalnictwa ze szczególnym uwzględnieniem małego budownictwa mieszkaniowego. Fischera Jena 1911,
• Przewaga ekonomiczna domu jednorodzinnego z ogrodem nad domem piętrowym. W: Gartenstadt, korespondencja Niemieckiego Towarzystwa Miast Ogrodów, 7 rok 1913, 7, s. 126,
• Tańczenie małego budownictwa mieszkaniowego. Wkład w problematykę osadnictwa wojowników. Kilonia 1919,
• Budynek z gliny. Sposób na walkę z niedoborem mieszkań. Lipsk 1920,
• Raport Biura Budowy Marynarki Wojennej Kiel-Wik. W: Rocznik Szlezwiku-Holsztynu 1927, 17, s. 124.

Odznaczenia i godności

Adalbert Kelm, znany z wielu zasług, otrzymał Papieski Krzyż Honorowy „Pro Ecclesia et Pontifice” w 1910 roku. To wyróżnienie stanowi dowód jego zaangażowania w działalność na rzecz Kościoła.

Poza tym, w 1911 roku, 11 listopada, jego imieniem nazwano ulicę, która prowadzi do Szkoły Marynarki Wojennej w Flensburgu. To upamiętnienie jest świadectwem jego wpływu i zasług w regionie.

Najważniejsze dokonania

Najintensywniejszym okres działalności Adalberta Kelma przypada na czas jego pracy w Gliwicach. Właśnie w tym czasie zaprojektował liczne projekty, które miały znaczący wpływ na rozwój miasta.

Do jego kluczowych osiągnięć należy:

• kompleksowe plany zabudowy dla ulic: Korfantego, Zwycięstwa, Błogosławionego Czesława, Ziemowita, Królowej Bonny, Dubois, Śliwki, a także przedłużeń ulicy Barlickiego i Zygmunta Starego,
• plany regulacji ulic, takich jak Nad Kłodnicą, Strzody, Wrocławska oraz w obszarze Szobiszowic i Zatorza,
• projekty regulacji dla rzek Kłodnicy oraz tzw. Dzikiej Kłodnicy (niem. Wilde Klodnitz),
• założenie systemu kanalizacji miejskiej,
• budowę trzech mostów przebiegających przez ulicę Zwycięstwa, mostu na rzece Ostropce, drewnianego mostu na Kłodnicy oraz wiaduktu kolejowego nad kanałem Kłodnickim,
• infrastrukturę i obiekty użyteczności publicznej, w tym azyl dla bezdomnych, remizę straży pożarnej oraz targ koński i bydlęcy z odpowiednimi zabudowaniami,
• rozwój edukacji przez budowę czterech szkół podstawowych oraz rozbudowę dwóch innych,
• utworzenie rzeźni miejskiej z bocznicą kolejową, giełdy zbożowej oraz restauracji “Zameczek Leśny” – waldschloss,
• wieży ciśnień wraz z wodociągiem, który rozciągał się na 50 km rur, kaplicy cmentarnej oraz budynku urzędowego w Szobiszowicach, jak również kościoła ewangelickiego w Łabędach,
• projekt budynku mieszkalnego dla rodziny Kelm przy dawnej Teuchertasse 37 (aktualnie Zygmunta Starego 37) w Gliwicach,
• przygotowanie projektów dla domu starców, szkoły średniej, drugiej wieży ciśnień, rozbudowy wodociągu oraz kanalizacji w całym mieście, a także regulacji Kłodnicy i kolonii robotniczej.

Poza działalnością w Gliwicach, wyjątkowe osiągnięcia Kelma obejmują:

• wieże ciśnień, które zostały zrealizowane w Kilonii–Wik i Flensburgu-Mürwiku,
• Szkołę Artylerii Okrętowej oraz koszary strzelców (Sønderborg Kaserne) w Sonderburgu, które powstały we współpracy z Eugenem Finkiem,
• kościół garnizonowy św. Henryka w Kilonii,
• szkołę Marynarki Wojennej we Flensburgu-Mürwiku, uznawaną za jego największe dzieło (znaną także jako Rote Burg an der Förde – czerwony zamek nad fiordami).

---

Oceń: Adalbert Kelm

---